In het Financieele Dagblad verscheen op 26 mei een sterk opiniërend artikel van Femke de Vries, adviseur en bijzonder hoogleraar Toezicht aan de Rijksuniversiteit Groningen. In het artikel benadrukt De Vries dat kernwaarden geen loze woorden mogen zijn. Hun kracht valt inderdaad niet te ontkennen. Slim gekozen kernwaarden fungeren als een kompas. Ze geven richting geven aan gedrag en helpen bij het nemen van lastige besluiten.
“Wanneer kernwaarden geen enkele rol blijken te spelen bij lastige besluiten, leidt dat onherroepelijk tot cynische grappen bij de koffieautomaat en werknemers die afhaken.”
Femke de Vries, Waarom je waarden geen loze woorden mogen zijn, Financieele Dagblad (26 mei 2023)
Maar kan er ook een keerzijde zitten aan sterke kernwaarden?
Na het lezen van De voorbeeldige organisatie (aanrader!) denk ik dat best het geval kan zijn.
Om je aan het denken te zetten, verwoord ik die mogelijke keerzijde in de vorm van vragen.
Als je de nadruk legt op een bepaalde set aan kernwaarden, heeft dat dan niet automatisch tot gevolg dat andere waarden minder belangrijk lijken? Stel dat een van de kernwaarde ‘innovatief’ is. Wat betekent dat dan voor bijvoorbeeld iemand op de finance afdeling of in het laboratorium?
Als medewerker breng je vooral gedrag onder de aandacht waarvan je weet dat anderen het waarderen. Wordt de verleiding voor medewerkers niet groot dat ze de werkelijkheid mooier gaan voorstellen dan deze is? “Kijk eens hoe ontzettend innovatief we met z’n allen zijn.” Zoiets. Willen we dat wel?
Uit onderzoek blijkt dat bedrijven en organisaties beter presteren als hun personeel een gemengde culturele en etnische achtergrond heeft. Kunnen sterke kernwaarden leiden tot groepsdenken waarin voor persoonlijke principes of waarden weinig ruimte wordt ervaren? Dat zou zonde zijn in een tijdsgewricht waarin juist verschillende waarden en die diversiteit aan perspectieven zo ongekend waardevol zijn.
De Vries schrijft dat handelen volgens kernwaarden de organisatie geloofwaardig maakt. Absoluut. Maar geldt dat niet ook net zo goed op het niveau van het individu? Komt het ook niet de geloofwaardigheid van medewerkers ten goede als zij vooral handelen volgens hun éigen kernwaarden?
“Company values may help attract and retain talent. Employers living core values ranked above benefits in an analysis of corporate culture elements most important to employees. They also may make employees more engaged, and engaged employees are productive employees.”
Anna Held, The problem with corporate values (Vox.com, 2021)
Zeker. De kracht van sterke kernwaarden valt niet te ontkennen en veel leiders, auteurs en adviseurs juichen sterke kernwaarden toe. Maar kan het zijn dat wij hier ook een beetje te maken hebben met een vorm van ‘groupthink’? Hoe zit het met de keerzijde ervan? Daarover hebben we het nooit. Zijn er ook organisaties met sterke kernwaarden die de ‘downside’ hebben ervaren? Ik heb geen flauw idee, maar het kan bijna niet anders. Toch?